Politiek debat: Lokaal energiebeleid

21 april 2018 Provinciehuis Limburg

13u00: Welkom + korte inleidende video met concrete goede voorbeelden
Eindhovense wijk Lombok: zonnepanelen + autobatterijen https://www.youtube.com/watch?v=i0gRcwNbj8o
13u10: Inleiding door Serge de Gheldere (tekst)
13u25: Politiek debat: lokaal energiebeleid. Moderator: Ignace Schops
Ludwig Vandenhove (SP.a), Wim Dries (CD&V),
Jos Lantmeeters (N-VA), Joost Venken (Groen)
15u00: Korte pauze en verzamelen/bundelen van vragen
15u15: Vragenronde
16u00: Receptie (aangeboden door Provincie Limburg)

In deze map:

Programma
Transitie in een notendop
Info over de sprekers
Inleiding Serge de Gheldere
Energie-memorandum
De 7 ICA principes voor coöperatieven
Presentatie Transitie Limburg en Werkgroep Energie
Vragen?

Een transitie is een structurele verandering van de maatschappij.

Transitie Limburg vzw ijvert voor zoveel mogelijk lokale, mens- & milieuvriendelijke(r)  en gezonde(r) producten, diensten en technieken die iedereen ten goede komen. En dus ook voor kleinschalige(r), duurzame energie zonder fossiele brandstoffen of kerncentrales.

Transitie Limburg vzw is een netwerk met inbreng van Greenpeace Limburg, Bronsgroen S.V., De Limburgse Milieukoepel, Natuurpunt Limburg , Steunpunt Buurtopbouwwerk, Hart boven Hard, Vreucht van eigen bodem, LETS, Repair café, Geefinitiatieven, …)

Standjes & info van
GreenPeace
Bronsgroen & Ecopower
Transitie Limburg & Sustainable Development Goals (SDG’s)
Dubolim

SERGE DE GHELDERE (Inleiding)

Is een elektromechanisch ingenieur (KUL) en designer, die door Al Gore (45e vicepresident VS, An Inconvenient Truth ) werd getraind om een educatieve taak op te nemen in het informeren van het brede publiek over de rampzalige klimaatproblematiek…

Hij treed op als vertegenwoordiger van Al Gore in ons land, en kon heel wat mensen begeesteren met de uitdagingen die de klimaatproblematiek inhoudt.

Ondertussen richtte hij ook Futureproofed op, en werd de CEO. Met zijn onderneming adviseert hij bedrijven, gemeenten en burgers over hoe we best omschakelen naar een duurzamer omgang met materiaal, producten, consumptie en energie.

Ook was hij verschillende keren gastdocent aan gerenommeerde Technologie-instituten, de Bejing-universiteit , de TU Delft, het MIT in de VS…

IGNACE SCHOPS (Gastheer en moderator)

Ignace Schops (Heusden-Zolder, 1964) is een Vlaams natuur- en milieubeschermer, deskundige op gebied van herpetologie, biodiversiteit en landschapszorg en bezieler van het Nationaal Park Hoge Kempen.

Hij is directeur van het Regionaal Landschap Kempen en Maasland en voorzitter van de Raad van Europarc Federation, het Europees netwerk voor natuurlijk en cultureel erfgoed, full member van de EU chapter van de Club van Rome en ondervoorzitter van Natuurpunt vzw, en lid van het Climate Leadership Corps van Al Gore.

Hij kreeg in 2008 de Goldman Environmental Prize, ook wel de groene Nobelprijs genoemd, voor zijn rol bij het opzetten van het Nationaal Park Hoge Kempen als eerste nationaal park in België. Het succes van zijn werk daar is gebaseerd op het (Re)connection Model, dat tracht om mensen, bedrijven en beleid met de natuur (opnieuw) te verbinden.

Van zichzelf zegt hij dat zijn belangrijkste troef is dat hij natuur goed kan vertalen in termen van rendement en centen waardoor je een betere toegang krijgt tot ondernemers en politici.

Hij kreeg nationaal en internationaal veel erkenning en diverse onderscheidingen en titels als biodiversiteitsambassadeur voor Countdown 2010 van the International Union for the Conservation of Nature (IUCN), Eredoctor van de Universiteit Hasselt, Commandeur in de Kroonorde…

Panel

Wim Dries (CD&V) werd in december 2009 de tiende burgemeester van Genk. Hij is ook voorzitter van Infrax en van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG).

Ludwig Vandenhove (SP.a) werd in 1994 burgemeester van Sint-Truiden en sinds 2012 voor Limburg gedeputeerde voor o.a. Leefmilieu, natuur, waterlopen, visserij, Provinciaal Natuurcentrum, ….

Jos Lantmeeters (N-VA) werd in 1988 jurist en stichtte een eigen advocatenkantoor in Genk. Hij zetelde van 2001 tot 2006, en sinds 1 januari 2013 opnieuw in de Genkse gemeenteraad.

Joost Venken (Groen!) is schepen voor alle Hasselaren sinds 25 februari 2014, bevoegd voor Milieu, Duurzaamheid, Energie, Ontwikkelingssamenwerking, Dierenwelzijn en het Stedelijk Domein Kiewit.

Eric Awouters (Open Vld ) schepen infrastructuur en financiën te Borgloon en voorzitter van Infrax Limburg

Hoe maken we onze steden en gemeenten aantrekkelijk voor de toekomst?

Inleiding door Serge de Gheldere

De klimaatverandering verloopt sneller en sterker dan voorspeld.  De uitstoot van broeikasgassen, voornamelijk CO2, door menselijke activiteit is daar de hoofdoorzaak van. Vandaag zien we reeds een aantal zichtbare gevolgen zoals de Noordpool en gletsjers die in een ijltempo smelten.  Deze fenomenen versnellen en versterken opnieuw de klimaatopwarming.  De gevolgen van de klimaatopwarming zullen ons leven drastisch beïnvloeden als we niet snel en kordaat ingrijpen. Of kunnen we nog tijdig het tij keren en de klimaatopwarming als een uitnodiging en opportuniteit zien om radicaal efficiënter om te springen met grondstoffen? Hoeveel efficiënter moeten we zijn om de klimaatopwarming te stabiliseren? Moeten we aan comfort inboeten?  Welke voorbeelden bestaan er reeds vandaag die bewijzen dat het kan?

Voor Futureproofed is de klimaatverandering een uitnodiging en opportuniteit om onafhankelijk te worden van steeds schaarser wordende fossiele grondstoffen. Het is een kans om te bouwen aan een meer comfortabele, aantrekkelijke en winstgevende toekomst toegankelijk voor meer mensen.

Vlaanderen is een topregio op vlak van het Burgemeestersconvenant: vele steden hebben het Burgemeestersconvenant ondertekend. In Limburg zelfs alle gemeenten. Deze gemeenten beseffen ook dat het een hele uitdaging is om van een klimaatplan over te stappen naar voldoende concrete acties om de doelstellingen te realiseren. Hoe dan?

Een inspirerend voorbeeld is dat van ‘Ons huis verdient het’ in Nederland: honderdduizenden huiseigenaren kunnen hun woning upgraden naar een energieneutrale woning met het geld dat zij normaal gesproken aan de energierekening kwijt zijn. De aanpak houdt in dat slecht geïsoleerde woningen van tussen 1950 en 1980 in tien dagen tijd volledig energieneutraal gemaakt worden. Gemiddeld hebben deze woningen een energierekening van 175 euro per maand. Door dit bedrag te gebruiken voor de aflossing van de upgrade, blijven de vaste maandelijkse uitgaven gelijk. Het oude huis wordt in een klap mooier, comfortabeler én meer waard.

Er staan maar liefst 1,8 miljoen van deze huizen in Nederland, dus de Deal levert volop innovatiemogelijkheden, nieuwe markten en de bouwsector krijgt er de komende jaren circa 10.000 banen jobs en op langere termijn 100.000 jobs bij. In 2011 betaalden we in Vlaanderen bijna 10 miljard aan verwarming met fossiele energie. Met dit enorme bedrag zouden we woningen ook energieneutraal kunnen maken, waardoor ze samen aanzienlijk minder CO₂ uitstoten.

Om de opwarming van de aarde onder de 2 graden te houden, moeten we tot 2050 elk jaar de Belgische emissies met zes procent verminderen, terwijl we ze de laatste 20 jaar met minder dan 1% per jaar gereduceerd hebben. In de geschiedenis hebben er nooit zulke grote en snelle energietransformaties plaatsgevonden zonder een sterke, sturende rol van de overheid.

Zoals Martin Luther King Jr. ooit zei: ‘Human progress is neither automatic nor inevitable. We are faced with the fact that tomorrow is today. (…) There is such a thing as being too late.’

Dus hebben bij deze transitie schaal én snelheid nodig.

Dit is ons moment. Het moment waarop we net genoeg tijd hebben om het onmogelijke te doen. We hebben een hefboom en wat lef nodig om uit de impasse te geraken. Zijn we het niet aan onszelf en aan de volgende generaties verplicht volop voor deze transitie te kiezen? Niet enkel uit idealisme of altruïsme, maar uit volle goesting. Niet halfslachtig, beetje per beetje, maar volle bak vooruit!

_____

Futureproofed helpt bedrijven minder broeikasgassen uit te stoten en de klimaatverandering als een kans te zien voor de ontwikkeling van nieuwe producten en sterkere merken. Futureproofed werkt ook met lokale overheden om hun gemeente of stad slimmer, duurzamer, comfortabeler en aantrekkelijker te maken (Leuven, Antwerpen, St. Niklaas, Brugge, Mechelen, Provincie Vlaams-Brabant en andere.

Begin 2017 lanceerden we FutureproofedCities – een online platform ontworpen om steden en gemeenten te helpen hun klimaatplan te ontwikkelen, monitoren, beheren en erover te communiceren. Steden kunnen hier ook van elkaar leren hoe ze het beste hun burgers en bedrijven betrekken en zo hun klimaatplan in actie omzetten.

Vandaag gebruiken al 20 Vlaamse steden en gemeenten dit platform, waaronder Antwerpen, Gent, Hasselt, Oostende, Vilvoorde, Bonheiden. Daar zullen de komende maanden nog meer dan 40 gemeenten bijkomen. Deze zomer zullen zo’n 60-tal steden en gemeenten FutureproofedCities gebruiken, meer dan 1 gemeente op 5. De koers naar Europa is daarmee alvast ingezet.

 

MEMORANDUM : Constructief omschakelen van de energievoorziening in Limburg

Naderende verkiezingen: hoe zien we de toekomst m.b.t. energie? Voor politici, betrokken ambtenaren geëngageerde en milieubewuste burgers.

(Werkgroep energie is een platform van Transitie Limburg met Greenpeace Limburg, Bronsgroen S.V., De Limburgse Milieukoepel, Natuurpunt Limburg , Steunpunt Buurtopbouwwerk…)

UITDAGING: in heel de samenleving moeten we streven naar energiebesparing en een omschakeling naar mens- en milieuvriendelijke niet-fossiele energiebronnen: zonne- en windenergie en op geschikte plekken ook geothermie en waterkracht. Ook in Limburg: private burgers, wijken, gemeenten, bedrijven, overheids- en private ondernemingen en diensten…moeten zich ervan bewust zijn dat ze elk mede verantwoordelijk zijn over hoe we nu en in de toekomst ecologisch en sociaal verantwoord dienen om te gaan met onze energieverspilling en energiegebruik… 

WAT HOUDT DE NOODZAKELIJKE OMSCHAKELING IN ? 

1. Programma’s op niveau van burgers, over wijken en gemeenten, tot hogere overheden, inzake energiebesparing, -productie, -distributie, -opslag en isolatie. 
2. Programma’s inzake goederenproductie: van materiaal- en energieverspilling naar

hergebruik en herstelling; inzetten van burgers en bedrijven en overheid op
systematisch werken volgens kringloopprincipes reeds vanaf het ontwerp. 

3. Inzetten op interuniversitaire samenwerking voor verder studiewerk, cfr.

Greenville, Energyville….o.m. inzake 

• -voorbeeldprojecten in binnen- en buitenland m.b.t. energiebesparing/recuperatie,
• lokale productie, opslag en distributie van zonne- en windenergie (lokale geschikte dakoppervlakten, sites voor windenergie, ook kleinere windmolens  …)
• -onderzoek naar potentiële tewerkstellingsbehoefte en -effecten voor de noodzakelijke omschakeling: in productie, installatie, opslag en lokale distributienetten voor zonne- en windenergie; initiatieven inzake isolatie gebouwen  en andere energiebesparingvormen en kringloopinitiatieven, reparatiewerkplaatsen…
• -onderzoek naar hergebruik van afval als (ecologisch verantwoord!) materiaalgebruik en grondstof
• -onderzoek naar functioneringsmodaliteiten en modellen voor lokale zonne- en windenergieopwekking volgens een coöperatief aandeelhoudersmodel op wijkniveau (burgers participeren zelf in het beheer van hun energievoorziening), zodat de opbrengsten van de opgewekte energie ten goede komen aan de mee-investerende  burgers en lokale overheden (die trouwens kunnen tussenkomen in het bemiddelen  met eigenaars en huurders inzake bv. vrijliggende en geschikte dakoppervlakten  bij plaatsing en “uitbating” van de zonne-energie ).
• Bestaande projecten in binnen- en buitenlands bestuderen én modellen experimenteel opzetten en faciliteren…en…vermenigvuldigen (bekendmaken)…
• -onderzoek naar opslagmogelijkheden voor lokale energieproductie (bij productie van niet onmiddellijk te consumeren stroom of warm water (geothermie). 

4. Ontwikkelen en ondersteunen van lokale initiatieven in lokale overheidshanden , en coöperaties van lokale burgers op wijkniveau inzake collectief isoleren, plaatsen en exploiteren van zonnepanelen en kleinere windmolens.

5. In de noodzakelijke omschakeling moet ten allen prijze vermeden worden dat er  monopolievorming van privaat en publiek kapitaal plaatsvindt: wij opteren voor een  brede waaier aan lokale initiatieven, binnen een coöperatief model volgens de 7 ICA-principes(International Co-operative Alliance), waarvan de opbrengst terugkeert naar de participerende burgers. 

6. Steun aan ontwerpers, architecten, bedrijven, burgers die inzetten op minder energie- en materiaalgebruik, en op repareerbaarheid en hergebruik. 

7. Wij willen geen grootschalige energiewinning (verbranding afval, grote oppervlakten zonnepanelen, grote windmolenparken …) in natuurgebied.

De bebouwde omgeving en industriële zones horen ook nieuwe, duurzame en ecologisch verantwoorde energieprojecten te herbergen: geen natuur of bos kunnen we nog missen; er moet dan ook een definitief moratorium komen op verder aansnijden van natuur- en bosgebied in de ruimtelijke ordening! 

8. Uiterst belangrijk is het ontwikkelen van kleinschalige projecten op wijk- , buurt-, gemeentelijk niveau, van pilootprojecten van coöperatieve en lokale energieproductie, opslag en distributie: hier dient een synergie nagestreefd tussen privaat en coöperatief aandeelhouderschap, publieke investering, buurt- en wijkwerkingen, en middenveld, en transitiewerkingen , publieke middelen (zoals deze die ooit bestemd waren voor subsidie aan een niet-ecologische biomassacentrale …)

9. Dit vraagt ook om een omschakeling/vorming van al wie nu nog werkt in de traditionele energiecentrales : een gunstige uitstapregeling voor bv., werknemers van centrales als Langerlo, die gesloten worden, met als mogelijk alternatief voor wie nog wil/kan werken …gerichte herscholing (door VDAB…) voor inzet in de energie-omschakeling. 

10. Elke gemeente zou een transitieambtenaar en – dienst moeten krijgen, die transitie-initiatieven lokaal kan stimuleren, en elke gemeente zou een lokaal energieplan moeten maken (met burgerparticipatie), waarbij lokaal buurt- en wijkgericht wordt gestimuleerd inzake kringloopwerking, energiebesparing, energieproductie aan de hand van zonne-en windenergie, en lokale opslag (met betrekking tot piekproducties) én lokale distributie en verbreding van de burgerparticipatie… 

11. Op Provinciaal niveau dient een overleg- en plannings- en stimuleringsbeleid gevoerd te worden , boeiende projecten lokaal en internationaal, bv. in het kader van Euregiowerking, Europese uitwisselingen, streekontwikkeling en intergemeentelijk…enz… in de kijker plaatst Elders zijn er al heel wat boeiende initiatieven en inspiratie te vinden! Maak uitwisseling mogelijk door Bezoek ter plekke voor participanten in de noodzakelijke energie-omslag, studiewerk, en toepassen van het geleerde…in eigen provincie….Synergie stimuleren en dynamiek losweken en ondersteunen! 

12. Werken aan een beter openbaar-, en energiezuinig(er) en milieuvriendelijk(er) vervoer en mobiliteit. (Idem voor openbare verlichting…)

Wat zijn de 7 ICA-principes?

Coöperaties die voortvloeien uit een maatschappelijke beweging of project, zijn te herkennen aan een aantal gemeenschappelijke waarden. Deze zijn geformuleerd als de 7 ICA-principes (International Co-operative Alliance). Ze vormen de leidraad voor het oprichten van een burgercoöperatie:

1. Open en vrijwillig lidmaatschap 
Coöperaties zijn gebaseerd op vrijwilligheid. Ze staan open voor iedereen die gebruik kan maken van hun diensten en die verantwoordelijkheid als lid wil opnemen – zonder enige discriminatie op basis van gender, sociale afkomst, ras, politieke voorkeur of religie.

2. Democratische controle door de leden 
Coöperaties zijn democratische organisaties die door hun leden worden gecontroleerd. De leden participeren actief in het uitstippelen van het beleid en in het nemen van beslissingen. Wie een verkozen mandaat krijgt, verantwoordt zich tegenover de leden. In coöperaties van het eerste niveau is er een gelijk stemrecht, volgens het principe: één lid, één stem. Ook coöperaties van andere niveaus zijn democratisch georganiseerd.

3. Economische participatie van de leden 
Leden dragen op een billijke manier bij tot het kapitaal van hun coöperatie en ze hebben er democratische controle over. Gewoonlijk is ten minste een deel van het kapitaal de gemeenschappelijke eigendom van de coöperatie. Als de leden een compensatie ontvangen voor het kapitaal dat ze als lid inbrengen, dan is dit een bescheiden compensatie. De meerwaarde wordt toegewezen aan alle of een deel van de volgende doelen: de ontwikkeling van de coöperatie, bv. door de opbouw van reserves waarvan ten minste een deel ondeelbaar is; restorno’s aan leden in verhouding tot hun transacties met hun coöperatie; het ondersteunen van andere activiteiten, goedgekeurd door de leden.

4. Autonomie en onafhankelijkheid
Coöperaties zijn autonome, zelfredzame organisaties onder toezicht van de leden. Als ze overeenkomsten aangaan met andere organisaties en/of met overheden, of als ze extern kapitaal aantrekken, doen ze dat op zo’n manier dat de democratische controle van de leden en de autonomie van de coöperatie gewaarborgd is.

5. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking 
Coöperaties voorzien in onderwijs en vorming voor leden, bestuurders, directie en werknemers, zodat zij werkelijk kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van hun coöperatie. Zij informeren het grote publiek – vooral jonge mensen en opiniemakers – over de aard en de voordelen van coöperatief ondernemen.

6. Samenwerking tussen coöperaties 
Door samen te werken in lokale, regionale, nationale en internationale structuren, versterken coöperaties de coöperatieve beweging en bieden ze doeltreffende dienstverlening aan hun leden.

7. Engagement voor de gemeenschap
Coöperaties dragen bij tot de duurzame ontwikkeling van de samenleving in een kader dat gedragen is door hun leden

TRANSITIE LIMBURG vzw

Transitie Limburg is een samenwerkingsverband van lokale geëngageerde mensen en initiatieven die streven naar een leefbaarder samenleving: ecologisch, sociaal, basisdemocratisch …

Het platform beoogt het praktische uitwerken en (mee) organiseren en ondersteunen van alternatieven en het stimuleren en lokaal laten functioneren van samen-tuinen, coöperatieve bio-boeren, repair cafés , deelpleintjes, lokale hernieuwbare energieprojecten, buurteconomische initiatieven, ruilen en delen, hergebruik, duurzamere mobiliteit, ecologische projecten … (zoals de belevingsmakrt van Festival Retour, Vreucht van eigen Bodem (in 2018 op 30/09 aan het Kasteel van Nieuwenhoven),…)

Wij willen een netwerk zijn van uitwisseling en onderlinge inspiratie, en samen leren uit elkaars ervaring .

Wij stimuleren ook het denken over een circulaire economie en een leefbare samenleving, waar mensen zelf samen weer hun leven en gemeenschap zelf ondernemen…

Lid van Transitie Vlaanderen vzw, De Statiegeldalliantie, Green Deal e.a.

Je kan meewerken aan diverse projecten en samenkomsten. Je vindt ons hier:

Website: https://transitielimburg.be/

Nieuwsbrief: inschrijven via de website: https://transitielimburg.be/nieuws

Facebookgroep: https://www.facebook.com/groups/transitie.limburg/

E-mail: transitie.limburg@gmail.com

 

WERKGROEP ENERGIE VAN TRANSITIE LIMBURG

Toen de centrale van Langerlo sloot, en er pistes opdoken om de centrale om te bouwen tot een pelletgestookte grootschalige energiewinning, met jarenlange overheidssubsidiëring, staken we met verschillende organisaties en mensen de koppen bij elkaar: SV Bronsgroen, Greenpeace Limburg, Transitie Limburg, Natuurpunt, de Limburgse Milieukoepel, lokale energieprojecten…

We vonden dat een degelijke en objectieve studie nodig was (in casu door Energyville) om heldere argumenten aan te brengen over de toekomstige, liefst hernieuwbare energietoekomst voor Limburg…. Die studie leverde alvast op dat investeren in hernieuwbare energie een realistisch haalbare piste is, en beter dan verder gaan met fossielgestookte en vervuilende centrales.

We schreven een ENERGIEMEMORANDUM voor Limburg (te lezen in bijlage, en op de website).

We organiseerden i.s.m. De Provincie Limburg de studiedag over Gemeentebeleid en Energietransitie. Niet alleen burgers moeten zelf investeren in anders omgaan met energie, ook bedrijven moeten de energietransitie aangaan. Hiervoor is een sterk sturend en faciliterend politiek beleid nodig, beginnend op lokaal vlak, over een Provinciaal beleid, tot een Vlaams, Belgisch en Europees beleid dat steek houdt met de uitdagingen die m.b.t. het Klimaat op ons wachten….

En…het is de hoogste tijd!

Vragen … ?