Verslag Politiek debat Lokaal energiebeleid

(Provinciehuis Limburg, 21/04/2018)

Twee inleidende filmpjes (1) tonen de praktijk: hoe dichtbij (Eindhoven) op wijkniveau een duurzaam energienetwerk met burgerparticipatie rendabel opgezet is.

Klimaatambassadeur van Al Gore en bezieler van de Klimaatzaak de Gheldere maakt duidelijk dat we de CO2- en temperatuurstijging niet enkel als een bedreiging en gevaar moeten zien, maar ook als een opportuniteit; een kans om nieuwe businessmodellen op te zetten. Zonne-energie stelt nu in de VS al meer mensen te werk dan de sectoren van alle fossiele brandstoffen samen!.

Net als ik dit schrijf titelt Het Belang van Limburg trouwens:

´Strijd tegen C02 levert China miljarden besparingen op´ (24/04/18, (3))

Gastheer en moderator Ignace Schops (2) legt Wim Dries (CD&V), Joost Venken (Groen), Jos Lantmeters (N-VA), Ludwig Vandenhove (SP.a).) en Eric Awouters (Open Vld) enkele stellingen voor. Hun commentaren vullen elkaar sterk aan, en levert veel praktisch bruikbare informatie en inspiratie op.

Stelling 1

Je wordt wordt (of blijft) burgemeester. Proficiat! Van ultieme droom, tot zeker realiseerbaar: wat zou je m.b.t. duurzame energie en energiebesparing zeker willen realiseren en hoe pak je het aan?

JL Er zijn reeds veel technologische oplossingen en mogelijkheden beschikbaar. Die bereiken wel de mandatarissen, ambtenaren en bedrijven, maar (nog) niet (voldoende) de burgers. De gemeente moet een duurzaamheidsambtenaar faciliteren, personeel en budgetten beschikbaar stellen om alle burgers hierin te begeleiden.

EA Onroerend erfgoed in het patrimonium laat slechts beperkte verbouwingen toe. Het vraagt een creatieve aanpak om dit zo duurzaam mogelijk te doen. De gemeente werkt samen met Infrax Esco (Energie service company) om een lichtplan met selectie sturen en dimmen te realiseren.

JV We lopen gigantisch achter en moeten dringend investeren, Hasselt richtte een zelfstandig EnergieBedrijf (HEB) op energiezuinig en duurzaam te optimaliseren. We moeten dingen herdenken i.p.v. Bijspijkeren, vb via zonnedelen. 1 op 3 woont in een appartement zonder eigen dak met zonnepanelen, maar er zijn grote parkings met ruimte hiervoor (Grenslandhallen).

LV We moeten doelstellingen per gemeente concreter formuleren en meer samenwerken over partijgrenzen, gemeentegrenzen (windmolens kunnen niet overal!), en met burgers. Er zijn (aanpassingen + nieuwe) wetten en decreten nodig. We moeten durven blijven dromen. De provincie verspreid nu haar Inspiratiegids.

Stelling 2

Bij het plaatsen van grotere installaties (bv windmolens) valt op dat omwonenden die echte inspraak krijgen en betrokken worden veel positiever reageren. Welke mogelijkheden voor effectieve burgerparticipatie, coöperatie en democratische inspraak inzake duurzame energie zie je op lokaal vlak?

WD Burgerparticipatie (bv Scandinavië, Nederland) werkt als hefboom, en renderen. We moeten van ´Not In My BackYard´ naar ´Welcome In My BackYard´. En naar coöperatieven mogelijk volgens de 7 ICA principes (4). Om (a) verbruik te verminderen en (b) om te schakelen naar hernieuwbare energie moeten we ook de andere 90% van de burgers meekrijgen.

Genk heeft 27 windmolens, er komen er nog 22. We zoeken nieuwe cooperatieve modellen met bescherming voor investerende burgers (denk aan Arco). De eigendom van de netten moet op Limburgs niveau blijven (geen verkoop aan bv China!).

JL Energiesnoeiers promoten, samenwerken (met gemeenten, én burgers) om gecoördineerd in te schrijven op Zonnedelen. Dit kan door een Schepen voor Klimaat, mét budget.

EA Samenwerken tot een schaalgrootte van 60.000 inwoners wordt opgelegd, maar betekent vaak ook een grotere vergaderlast die voor kleinere gemeente zwaar kan wegen. Ook eventuele kosten of verliezen moeten gedragen worden pro rata inwonersaantal. Het Limburgse klimaatbedrijf Nuhma (Infrax, gemeenten) werd gedeeltelijk omgevormd tot een coöperatie waarin burgers aandelen kunnen kopen.

Sommige regio´s mogen geen windmolens plaatsen (landschappelijk, historisch zicht) maar moeten dan wel (elders) kunnen participeren.

LV Limburg heeft alle troeven om te slagen:Infrax, Nuhma… Vlaanderen moet de mogelijkheden en een kader scheppen, en coördineren. We moeten niet enkel mer economische argumenten werken, ook rekening houden met milieu, gezondheid, sociale context.

JV Mensen hebben zelf vaak te weinig (technische) kennis, maar vertrouwen wel onze succesvolle groepsaankopen (groene stroo, e-bike). We moeten meer decentraliseren, en mensen laten samenwerken. Inzetten op warmtenetten en prestatiecontracten (je koopt wasbeurten i.p.v. Een wasmachine, licht i.p.v. Lampen). Werken aan volledig circulaire economie.

Stelling 3

Sommige milieuambtenaren moeten zich ook bezig houden met duurzaamheid. Enkele gemeenten hebben een duurzaamheidsambtenaar. Eentje heeft een transitieambtenaar. Zou u er een aanstellen?

Een stabieler klimaat, een gezondere omgeving en gelukkiger mensen: dat vraagt op korte termijn veel verandering. Welke concrete taken zou u de transitieambtenaar geven naar beleid, en naar de burgers?

JL Voorlichten om minder energie te verbruiken, en een budget geven om hierin te kunnen investeren.

EA Kleine gemeente, klein budget: een halftijdse functie met te combineren andere taken.

JV Eigen energiebedrijf zet in op alle fronten: mitigatie (beperken CO2), adaptatie (aanpassen aan te verwachten gevolgen) en transitie (ambtenaar:). Iedere dienst maakt een Deel-Klimaatplan!

LV Gemeente heeft minstens 1 FT duurzaamheidsambtenaar nodig. Provincie bouwt duurzaam aan de PLOT, mooi in theorie, maar nog duur niet altijd praktisch.

Tussenkomst Ignace: early adapters, pioniers en goede voorbeelden zijn nodig. De industrie werkt niet altijd mee door haar winstbejag, zie het Phoebus kartel dat in 1923 quasi onverslijtbare gloeilampen verbood om meer omzet te blijven maken.

WD Genk heeft een team van 4 duurzaamheidsambtenaren, en meer dan 80 werknemers zijn opgeleid in de methodiek. Iedere ambtenaar moet duurzaam zijn. Er wordt gewerkt op 3 sporen. (a) minder energieverbruik, (b) hoe burgers meekrijgen en (c) experimenteren met burger coöperatieve werkvormen en commons i.p.v. particulieren of de overheid als rechtspersonen. Zoeken naar een decentrale werking in het belang van iedereen.

Stelling 4

Welke mogelijkheden ziet u in uw gemeente voor een beter openbaar-, en energiezuinig(er) en milieuvriendelijk(er) vervoer en mobiliteit? En wat kan de gemeente zelf (bv met haar wagenpark) doen?

JV Mobiliteit is iets anders dan wagenpark. Binnen de grote ring gebruiken we (e)bikes. We voorzien plooifietsen vanaf de carpoolparkings. We denken aan elektrische wagens die na 17u door bewoners gebruikt kunnen worden.

EA Openbaar vervoer ten zuiden van Hasselt is middeleeuws. Borgloon heeft 2 laadpalen, er komen er nog 2. Je kan je voor 0,5 € met De Lijn verplaatsen. Politiezone heeft 6 e-bikes.

JL Er zijn zware investeringen nodig voor Genk. De Europalaan slibt vol en stinkt. Het NMBS treinstation ligt fout. Autodelen lijkt een fragmentaire i.p.v. structurele oplossing. Tram is welkom.

WD Cijfers autobezit Vlaanderen: 1. Genk, 2. Hasselt, 3. Roeselare, Kortrijk.. De rand van het land is niet goed ontsloten. Beter en fundamenteel ander openbaar vervoer op grote schaal nodig. Genkenaars hebben een fiets, maar gebruiken hem niet. Stimulans: groepsaankoop, leasing en pechverhelping worden aangeboden. (Ook) stilstaande auto´s laten delen, vb door betalend parkeren voor werknemers? Mensen mobiliseren rond mobiliteit.

LV Vraag is: hoe geraak ik overal? (Niet enkel de drukke concentratieroutes.) Dat is een sociale vereiste. Moet niet eens groen, maar wel praktisch en mogelijk zijn. 1.000€ premie om een oude diesel te vervangen is geen oplossing voor wie zich enkel die oude diesel nog kan veroorloven.

Stelling 5 (wegens tijdgebrek niet gebruikt)

Lokaal beleid >< Vlaams en Europees beleid. Hoe ziet u de wisselwerking?

Gemeenten en provincies hebben een eerder kleiner budget en instrumenten maar zijn veel flexibeler dan Vlaanderen en Europa. Hoe kunnen we de koolstofarme samenleving best vormgeven?

Stelling 6 (ingekort, meer details in bijlage (5))

Transitie in wonen

• Woonfiscaliteit (Bouwsparen bv) kan financiële hefbomen hanteren. Nu wordt er geen rekening gehouden met het duurzame aspect van een inspanning.
• Voor renovatie gaat btw van 21 naar 6%, zowel voor een noodzakelijk badkamer als voor een hyper de luxe inrichting.
• Het KI is onaangepast sinds 1975.

De huidige beschikbare subsidiepot voor woongerelateerde premies van 100 miljoen is maar een fractie van de fiscaal mogelijke hefboom van 2 tot 5 miljard euro.

JL De Woonbonus willen we afschaffen, verkopers vragen meer, omdat de koper meer krijgt. Btw regeling is Europees. Het KI bepaalt de Onroerende voorheffing. Vermindering kan door de gemeente voor bepaalde wijken of werken toegekend worden.

EA De fiscaliteit moet grondig hertekend worden. Borgloon hanteert parameters bij renovatie. Ecologische inspanning voor min. 10.000€: 5 jaar vrijstelling van gemeentelijk aandeel in de onroerende voorheffing.

JV Bedrijfsbelasting kan energiebelasting worden met korting voor eigen opwekking.

LV Duidelijke en sociaal corrigerende doelstellingen nodig. Nu is alles (fiscaliteit, premies) te ingewikkeld. Overheid moet haar rol durven opnemen.

WD Woonbonus en Betonstop zijn populair. Raken aan verworven rechten van de bevolking zorgt voor reacties, en we willen herverkozen worden. Het Nederlandse model heeft een autonoom beheer van het KI dat jaarlijks aangepast wordt en openlijk op de website is te raadplegen. Het levert een bruikbare en actuele referentie. Verwaarlozing zorgt voor waardevermindering per wijk.

Ignace rondt af: longkanker kan je niet genezen door enkele sigaretten minder te roken, een brandend huis redt je niet door het half te blussen. Er is een globale en sterke aanpak nodig (om het klimaat te redden).

We sloegen de pauze en enkele vragen over. Desondanks gingen we over tijd, maar lieten toch nog 2 afsluitende vragen uit het publiek komen.

Sociale woningen e.a. grote bouwprojecten bieden mogelijkheden om collectief energiewinning toe te passen.

WD Genk brak 300 sociale woningen af en renoveert er 1.200 (zonneboiler, goed E-peil). Door goede voorbereiding slagen we er samen met Warsco-units in een verbouwing op 2 a 3 weken te realiseren. Stadsvlucht: de markt speelt, jongeren vinden elders meer grond voor minder geld.

LV Globaal moeten over partijgrenzen heen grote lijnen en principes waar we het toch allemaal over eens zijn in een akkoord opgenomen worden. We moeten voor het welzijn van iedereen ijveren, en afstappen van het individualistische ´als het maar niet aan mijn vel komt´.

Ondanks wat meermaals aangehaald werd: de burger ligt niet enkel wakker van geld. Ook van de vraag van de kleinkinderen: ´Wat heeft opa er aan gedaan?´ Er is bij de burgers ook zeer veel en bruikbaar intellectueel potentieel en werkkracht.

JL Realistisch blijven. Money rules. Het moet niet om méér geld gaan. Door herverdeling van uitgaven kan met hetzelfde budget ook veel gedaan worden. Maar we zijn platbroeken die niet durven investeren.

WD Politici bepalen ook de budgetten in de beleids- en beheerscyclus (, het plannings-, registratie- en evaluatiesysteem van de Vlaamse lokale besturen) en via ESR neutraliteit(die de kas in evenwicht moet houden). 52% van alle bestedingen in ons land zijn overheidsuitgaven!

JV He hebben een giga-hoge levensstandaard. Politiek werk, en keuzes om verschuivingen te maken zijn dringend nodig. Kiezen voor kerncentrales of wachtlijsten (zorg, scholen…) Klimaat is dringend, en moet boven aan de lijst. Vanaf 2035 geen fossiele cv meer. Het zal pijn doen, maar moet.

(… waarna de netwerkreceptie nog voor meer inspiratie en motivatie zorgde…. )

Conclusie

Alle partijen zijn zich bewust van een dringende en noodzakelijk transitie naar duurzame energie en samenleving. Zij willen over partijgrenzen heen aan deze gemeenschappelijk bekommernis werken. De hogere overheden moeten voor een (decretaal, wettelijk) sociaal corrigerend kader zorgen dat lokaal kan ingevuld worden samen met burgers en buurgemeenten.
Tegelijk is het meekrijgen van die burger de grootste en moeilijkste uitdaging.(Waarbij ik dan denk aan: een dringende en warme oproep aan de media om af te wegen of onze verantwoordelijkheid voor planeet en kleinkinderen zwaarder weegt dat lees- en kijkcijfers voor glamour en glitter? Een dilemma dat ook politici doet schipperen tussen populaire en nodige maatregelen. Misschien kunnen beiden elkaar daarin inhoudelijk versterken en steunen.)